Delfshaven, Schiemond en het Lloydkwartier
Inhoud
Wijkbeschrijving
De wijk Delfshaven wordt gevormd door de buurten Historisch Delfshaven en het Coolhaveneiland. Beide hebben hun eigen specifieke, mooie én probleemkanten. Delfshaven heeft ruim 6.500 inwoners.
Historisch Delfshaven bestaat uit woningen en bedrijven; veelal kleinere ondernemingen, ten dele passend bij de omgeving (galeries, antiquariaten, etc.)Er dient beter toezicht te komen op het naleven van het bestemmingsplan dient bij nieuwe huurders een rol te spelen. Daarnaast is er horeca. Ondanks duidelijke regels en afspraken, en de handhaving daarvan, ervaren bewoners hiervan soms overlast. Dit blijft een aandachtspunt voor de komende jaren. Temeer omdat horeca als kans voor de verdere ontwikkeling van het gebied wordt gezien. Verder dient de Dubbelde Palmboom weer een museale - expositie functie te krijgen. Het is heel raar dat Rotterdam geen historisch museum meer heeft. Medio 2014 staat ca. 20% van de totale winkelvoorraad leeg. De hoge huurprijzen in dit gebied zijn een belangrijke oorzaak. Tijdelijke invulling tegen een lage prijs heeft de voorkeur. Winkelplinten worden nu doorbroken door leegstaande panden. Historisch Delfshaven zou een belangrijke toeristisch en recreatieve trekpleister van Rotterdam moeten worden.
Het aangrenzende Coolhaveneiland is tegenwoordig vooral een ontwikkelgebied voor creatieve ondernemers. Daarnaast heeft Coolhaveneiland ook een stedelijke functie voor culturele opleidingen en voorzieningen. Voorbeelden zijn Centrum voor wereldmuziek en dans, Hogeschool Rotterdam, Theaterschool en het aangrenzende theater Maas. In Coolhaveneiland wonen studenten, starters (vaak met goede arbeidsvooruitzichten), mensen die tijdelijk woonruimte nodig hebben en relatief veel kansarme huishoudens. Een gevolg hiervan is veel doorstroming en weinig sociale cohesie. In de directe omgeving van Coolhaveneiland is veel aantrekkelijks te vinden; winkelstraten, pleinen met recreatiemogelijkheden en evenementen; een rustige woonbuurt en op loopafstand de voorzieningen van een dynamische havenstad. Tegelijkertijd is er ook zorg. Het binnengebied van Coolhaveneiland kent bijna 400 geregistreerde opvang- en woonvoorzieningen voor specifieke doelgroepen. Daarnaast zijn er nog andere projecten van begeleid wonen. Concreet gaat het om mensen met een psychiatrische achtergrond, daklozen en andere vormen van aandacht- en begeleidingsbehoeften. Ruim 6% van de bewoners valt in de categorie bijzondere doelgroepen. Dit aantal is uniek in Rotterdam; het stedelijk gemiddelde is 0,98%. In combinatie met aard en staat van bebouwing en het gebrek aan groen, geeft dat de buurt op bepaalde plekken een onprettige uitstraling.
Buitendijks, aan de Nieuwe Maas, ligt de wijk Schiemond. Ook deze wijk bestaat uit twee verschillende buurten: het ‘oude’ Schiemond en het nieuwe Lloydkwartier. Schiemond is gebouwd als overlooplocatie voor de stadsvernieuwing in Bospolder-Tussendijken en Delfshaven en een sociale huurwijk bij uitstek; de woningen zijn sober en doelmatig. Ongeveer 85% van de 3300 bewoners is van allochtone afkomst en er wonen veel jongeren. De solitaire ligging van de buurt, in combinatie met de vervlechting van ruimtes en functies in de gebouwen heeft in het verleden tot veel beheersproblemen geleid, met name in de periode van de tippelzone aan de Keileweg. Woonbron, bezitter van alle woningen in de buurt, heeft de afgelopen jaren stevig geïnvesteerd in verbetering van de buurt. Daarmee is de sociale veiligheid toegenomen en het uiterlijk verbeterd. Schiemond is een aandachtwijk; de focus ligt op armoedebestrijding en inbraak. Met extra aandacht voor de jeugd en hun perspectief. Bewoners van Schiemond zijn over het algemeen trots op hun buurt. Binnen de verschillende bevolkingsgroepen is er vaak een sterke binding. Daartussen is die er nauwelijks. Het bevorderen van de sociale cohesie tussen de verschillende bevolkingsgroepen wordt dan ook als een belangrijke uitdaging gezien. Hierdoor wordt ook meer zichtbaar welke problemen zich achter de voordeuren afspelen. Er is één Buurt bestuurtgroep, die een zieltogend bestaan leidt.
In de negentiger jaren werd een begin gemaakt met de bouw van het Lloydkwartier. Er werd gebouwd en bestaande oude gebouwen kregen een nieuwe bestemming; wonen en kleinschalige bedrijvigheid. Het Jobsveem, gebouwd in 1913, is daar een voorbeeld van. De oude bedrijfsgebouwen geven de buurt een eigen karakter. Dit heeft weer andere bewoners aangetrokken; hoog opgeleid, ondernemend, creatief en met hogere inkomens. Het Lloydkwartier is een aantrekkelijke plek om te wonen, te midden van restaurants, cafés, theater en creatieve bedrijven. Ook heeft de buurt een basisschool, supermarkt, sportvelden en medische voorzieningen. Er wonen op dit moment ca. 1700 mensen in het Lloydkwartier.
Het Lloydkwartier is niet af; door de recessie is de ontwikkeling gestagneerd. Het doorontwikkelen van dit gebied is dan ook de grootste uitdaging voor de komende jaren. In de tussentijd zijn er op braakliggende terreinen een aantal mooie bewonersinitiatieven ontstaan op het gebied van vergroening, ontmoeting en speelgelegenheid voor kinderen; een gevolg van de grote betrokkenheid van bewoners op hun leefomgeving. Bovendien heeft dit een vliegwieleffect; meer bewoners doen hier enthousiast aan mee. Waar mogelijk wordt dit gefaciliteerd, waar nodig worden kaders gesteld. In het Lloydkwartier vraagt de ouderenproblematiek in de brede zin om aandacht. De grootste kwaliteit van Lloydkwartier en Schiemond is het wonen aan het water.
De ambitie
Bewoners-ondernemers van Delfshaven en Schiemond participeren, komen vooruit, wonen naar hun zin.
De vertaling van bovenstaande, algemeen geformuleerde ambitie naar de verschillende wijken heeft andere speerpunten en prioriteiten tot gevolg. Om die reden zijn de ambities voor Historisch Delfshaven, Coolhaveneiland, Schiemond en Lloydkwartier afzonderlijk verwoord.
Voor Historisch Delfshaven is het de ambitie dat er meer balans ontstaat tussen wonen en bedrijvigheid. Horecaoverlast is tot een aanvaardbaar niveau teruggebracht, ondernemers hebben voldoende ruimte hun bedrijf te kunnen voeren. Er zijn weinig leegstaande bedrijfsruimten en de buitenruimte is toegankelijk en ziet er aantrekkelijk uit. Waar nodig is die aangepast op basis van lokale behoeften. Voor bezoekers van buiten de buurt is er een aantrekkelijk verblijfsklimaat, gevormd door aanbod en sfeer.
In Coolhaveneiland is de betrokkenheid van bewoners, bedrijven en instellingen op hun directe leefomgeving en op elkaar toegenomen. Het aantal voorzieningen voor speciale doelgroepen is verminderd. Er is meer zicht op problemen achter de voordeur, met name huiselijk geweld en schulden. Deze problemen zijn afgenomen als gevolg van een goed functionerend wijknetwerk. Door renovatie zijn woningen verbeterd. Er zijn meer mensen maatschappelijk actief; het aantal uitkeringen in dit gebied is afgenomen. Mede door de toegenomen betrokkenheid op de omgeving voelt men zich veiliger. Coolhaveneiland biedt ruimte aan een toenemend aantal culturele voorzieningen; in 2018 staat dit gebied op de culturele kaart van Rotterdam.
Ook in Schiemond is de sociale cohesie merkbaar toegenomen. Er zijn verbindingen ontstaan tussen de verschillende bewonersgroepen onderling, door etnische achtergronden heen. Daardoor is de betrokkenheid op de directe leefomgeving zichtbaar groter geworden. Ook hier zijn er meer mensen maatschappelijk actief en is het aantal uitkeringen afgenomen. De onderwijs- en marktpositie van jongeren is versterkt. De toegenomen betrokkenheid en het verbeterde perspectief voor jongeren draagt ook bij tot meer zicht op problemen achter de voordeur; deze worden gericht aangepakt en nemendaardoor af. Datzelfde geldt voor inbraak en vervuiling van de buitenruimte
De inzet is om vanuit omliggende wijken verbindingen te leggen naar Schiemond. Dit gebeurt in de vorm van experimenten, impliciet gericht op het leveren van bijdragen aan de oplossingen. Dit wordt gedaan onder de noemer ‘laboratorium Schiemond.’
In het Lloydkwartier is het proces van het doorontwikkelen van de buurt de grootste uitdaging. In geplande of aangepaste vorm. Ondertussen zijn bewoners aan de slag gegaan met de braakliggende terreinen. Hieraan wordt ruimte gegeven en waar nodig ondersteuning. Een andere uitdaging is om verbinding tot stand te brengen met aangrenzende wijken, in het bijzonder het ‘oude’ Schiemond. De buitenruimte van het Lloydkwartier blijft op een hoog peil en de overlast van jongeren op een aanvaardbaar niveau.
Voor de vier buurten geldt dat de aanwezige cultuurinstellingen een nuttige bijdragen kunnen leveren aan het vergroten van sociale cohesie, bewonersparticipatie, talentontwikkeling en imago van en in de wijken. Theater Formaat doet al mooie dingen in dit gebied. Het nieuwe theater Maas, gevestigd in het voormalige OT gebouw, heeft naar de gebiedscommissie uitgesproken betekenis te willen hebben voor de omgeving. Ook de cultuurscout vervult hierin een belangrijke initiërende en verbindende rol.
De doelen
Vanuit de ambities is voor de wijken een drietal algemene doelen geformuleerd.
- 1. Iedereen doet mee
Bewoners zijn meer zelfredzaam en meer verbonden met de buurt. Zij hebben daarvoor beschikking over de benodigde capaciteiten en vaardigheden. De onderwijs- en arbeidsmarktpositie van jongeren is beter.
- 2. Basis is op orde
Bewoners zijn meer tevreden met hun woonomgeving. Er is participatie en verbindingen met andere partijen in de omgeving. Bewoners voelen zich veilig. De buitenruimte en de voorzieningen zijn op orde.
- 3. Woonmilieu/leefomgeving
Bewoners, ondernemers en bezoekers vinden de wijk aantrekkelijker. Er is meer balans en aanvaardbare overlast. Men wil hier graag wonen, werken en recreëren.
Vanuit deze algemene doelen zijn voor Historisch Delfshaven, Coolhaveneiland, Schiemond en Lloydkwartier per buurt specifieke doelen geformuleerd. Dit is gedaan op basis van indicatoren uit het wijkprofiel en andere onderzoeksinformatie, waaronder enquêtes van de gebiedscommissie.
- Historisch Delfshaven: Er is meer balans tussen bewoners en bedrijvigheid/ ondernemers. Horecaoverlast is op een (voor bewoners) aanvaardbaar niveau, bewoners en ondernemers zijn constructief met elkaar in gesprek en onderschrijven een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Er zijn weinig leegstaande bedrijfsruimtes, de buitenruimte ziet er aantrekkelijk uit en er is een aantrekkelijk verblijfsklimaat.
- Coolhaveneiland: Bewoners voelen zich meer verbonden met hun buurt, ze zijn meer tevreden met hun woonomgeving. De onderlinge contacten tussen bewoners en (doelgroep)instellingen zijn toegenomen en bewoners voelen zich veiliger. De buitenruimte is op orde. Er is een groter aantal bewoners maatschappelijk actief, er is meer zelfredzaamheid en problemen achter de voordeur zijn afgenomen.
Cultuur en culturele voorzieningen hebben een verbindende functie binnen en buiten de wijk. Opvangvoorzieningen zijn beter verbonden; onderling en met de buurt. Er is meer balans ontstaan.
- Schiemond: Bewoners voelen zich meer verbonden met hun buurt, de onderlinge verbinding tussen bewonersgroepen is toegenomen. De tevredenheid met de eigen woonomgeving wordt nog sterker gevoeld dan nu. Bewoners voelen zich veiliger en de buitenruimte voldoet aan de stedelijke
normen. Er is een groter aantal bewoners maatschappelijk actief, er is een afname van uitkeringsafhankelijkheid, problemen achter de voordeur zijn afgenomen. De onderwijs- en marktpositie van jongeren is verbeterd, omdat zij beschikken over de hiervoor benodigde capaciteiten en vaardigheden.
- Lloydkwartier: Het proces van het doorontwikkelen van de buurt is weer op gang gebracht. Eigen initiatief van bewoners wordt gefaciliteerd waar dat nodig is. Bewoners en creatieve ondernemingen leggen verbindingen met aangrenzende wijken.
De aanpak
In deze paragraaf wordt beschreven welke acties inzetten worden om de genoemde doelstellingen te realiseren. Bijkomende beperking is dat in de wijkprofielen steeds twee wijken zijn samengetrokken. Dit vlakt de cijfers af, zowel aan de bovenkant, alsook aan de onderkant.
De strategieën
Om de doelen per wijk te realiseren worden onderstaande strategieën ingezet.
- - Bevorderen capaciteiten bewoners:
Coolhaveneiland en Schiemond: ingezet wordt op het verhogen van de zelfredzaamheid van bewoners. Dit gebeurt door programma’s op het gebied van taal, cultuur en sociale vaardigheden, gericht op ouders en opvoeders. Verder worden taaltrainingen voor specifieke doelgroepen georganiseerd. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van sport- en culturele verenigingen en worden vrijwilligers(organisaties) ingezet. Met de cultuurscout wordt gezocht mogelijkheden om vormen van kunst en cultuurinitiatieven te initieren, gericht op talentontwikkeling. Met scholen wordt gesproken over hoe en waar de kwaliteit van het onderwijs beter kan, toegespitst op de specifieke wijksituatie. Daarbij speelt het schoolmaatschappelijk werk een belangrijke rol. Continuïteit van het programma Beter presteren is hiervoor een voorwaarde. Gezondheidsproblemen belemmeren vaak participatie. Onderzocht wordt of hiervoor een programma gemaakt kan worden. Speciale aandacht is er voor de speeltuin van Schiemond, die een belangrijke functie heeft voor de wijk. Zowel voor de kinderen, als voor de ouders (ontwikkeling en binding).
- - Bevorderen arbeidsparticipatie:
Voor Coolhaveneiland en Schiemond is de toeleiding naar werk een speerpunt. Instrumenten hiervoor zijn de lopende stedelijke programma’s van Werk en Inkomen. En verder het organiseren van vrijwilligersmarkten, gericht op wijkbehoeften en wijkmogelijkheden. Ook het wijkteam voor Jeugd en Gezin gaat hierin een rol spelen; signalerend en randvoorwaardelijk. Schuldhulpverlening is zo’n randvoorwaarde. Met de Welzijnsorganisaties Zowel en Radar zijn afspraken gemaakt over hun inzet op het gebied van schuldhulpverlening. Het leveren van bijdragen aan verbetering van de leefbaarheid in de wijk is hierbij nadrukkelijk onderdeel.
- - Bevorderen sociale binding:
Op basis van de specifieke situatie in de vier verschillende buurten wordt constant ingezet op het versterken van de band tussen bewoners onderling en de gemeente en andere partners. In Schiemond is een Buurt Bestuurt groep. In de andere drie wijken is die er niet. Met behulp van de bestaande wijknetwerken wordt ingezet op het verhogen van de participatiegraad en het stimuleren van Buurt Bestuurt groepen. Datzelfde geldt voor sportverenigingen. Kunst en cultuur bieden hiervoor tal van mogelijkheden
Voor Coolhaveneiland en Schiemond worden ‘deuraandeur’- en portiekgesprekken als instrument ingezet, om de contacten met bewoners te vergroten als ook andere vormen van bewonersbijeenkomsten. Op Coolhaveneiland worden bestaande culturele instellingen benut om de participatie in de directe omgeving te vergroten. In het algemeen zijn ook buurtambassadeurs hierbij zeer belangrijk. Waar mogelijk en nodig worden nieuwe initiatieven ook financieel ondersteund.
- - Verbeteren veiligheid:
Voor alle buurten geldt dat, samen met directie Veilig, Politie en andere partners, situationeel maatwerkmaatregelen georganiseerd worden, gericht op de aanpak van overlast, geweld en inbraak. Voor dat laatste worden preventiemaatregelen gestimuleerd. Hiervoor zijn verschillende instrumenten, vooral gericht op voorlichting. Datzelfde geldt voor jeugdoverlast, woonoverlast en drugsoverlast. Bewoners worden optimaal betrokken. Overwogen wordt om het Politiekeurmerk Veilig Wonen (weer) in te voeren. Op Coolhaveneiland en in Schiemond vervult het wijkteam voor Jeugd en gezin, samen met de wooncorporatie en de wijkagent een belangrijke rol in het vat krijgen op huiselijk geweld en woonoverlast.
- - Buitenruimte, basis op orde:
Onderdeel van het bevorderen van participatie is het schouwen van de buitenruimte met bewoners. Het is geen gemakkelijke opgave gebleken om hier bewoners warm voor te krijgen. Er zijn gebieden in Rotterdam waar dit wel goed gaat. Onderzocht wordt of Delfshaven voordeel kan halen uit deze ervaringen. Dit heeft betrekking op alle wijken. Zelfbeheer van Buitenruimte door burgers wordt gestimuleerd. De Gebiedsorganisatie enthousiasmeert, faciliteert en stelt kaders, samen met Stadsbeheer. Die kaders worden vastgelegd in afspraken.
Met gemeentelijke partners, buurt en partners in de buurt wordt situationeel een pand- en/of straatgerichte aanpak afgesproken, gericht op bouwkundige staat, gebruik en functie. Die aanpak heeft een harde en een zachte kant (handhaven en verleiden). In bepaalde situaties wordt voorgesteld om een bestemming en/of inrichting te wijzigen. Het accent ligt daarbij nadrukkelijk op Historisch Delfshaven.
- - Verhogen woontevredenheid/ bevorderen eigen woningbezit:
Voor Historisch Delfshaven wordt ingezet op de aanpak van leegstand en het ontwikkelen van een ‘Plintenfunda’. Transformatie van leegstaande panden naar wonen of wonen/werken is daar onderdeel van. Voorbeelden zijn strategische panden als: VOC magazijn, Dubbelde Palmboom en Zakkendragershuisje. Daarbij kan het voorkomen dat bestemmingsplannen aangepast moeten worden op een veranderde wijkeconomie. Te organiseren inspiratiebijeenkomsten geven richting aan de toekomst. Tijdelijk beheer en gebruik moeten de ‘hier en nu’ situatie verbeteren. Kunst en cultuur bieden hiervoor vaak inspirerende aanknopingspunten. Voor Schiemond en Coolhaveneiland wordt verkoop van corporatiebezit gestimuleerd, bedoeld om mensen met midden en hogere inkomens te verleiden zich in deze buurten te vestigen. De ervaring leert dat dit een wijk evenwichtiger en beter maakt. De grootste uitdaging van het Lloydkwartier is een herprogrammering van de oorspronkelijke plannen.
- - Verbeteren imago wijken:
Er ligt een belangrijke opgave in het verbeteren van het imago van de buurten Coolhaveneiland en Schiemond. Deze opgave is er zowel naar de bewoners zelf, alsook naar de omgeving (naar binnen en naar buiten). Beide hebben een imago van buurt met veel problemen te zijn. Interessant detail is overigens dat de bewoners in Schiemond heel tevreden zijn over het wonen in de eigen buurt.
Voor verbetering van het imago van Coolhaveneiland is een belangrijke rol weggelegd voor de creatieve sector. Waar mogelijk wordt deze verder versterkt. Dat geldt hier voor de wijkeconomie in het algemeen. Daarnaast wordt onderzocht of de functie van studentenhuisvesting in dit gebied vergroot kan worden. Voor Historisch Delfshaven en het Lloydkwartier wordt geïnvesteerd in het doorontwikkelen van stedelijk toerisme, gekoppeld aan een plan van aanpak voor Historisch Delfshaven. Naast horeca spelen de culturele instellingen hierin een belangrijke rol; private initiatieven worden dan ook gestimuleerd.
Prioriteiten
Historisch Delfshaven, Coolhaveneiland, Schiemond en Lloydkwartier hebben de volgende prioriteiten.
- Historisch Delfshaven: Aanpak spanning tussen wonen, horeca en leegstand strategische gebouwen. Deze spanning wordt veroorzaakt door huidige inrichting van de buitenruimte en door verschillende behoeften en verwachtingen bij bewoners en ondernemers. Het is belangrijk dat er een plan van aanpak voor dit gebied wordt opgesteld in samenwerking met lokale stakeholders en wordt gecommuniceerd naar iedereen die daar woont en werkt. Daaraan gekoppeld vraagt de buitenruimte om aanpassing die leidt tot betere toegankelijkheid.
- Coolhaveneiland: Een onevenredig aantal doelgroepvoorzieningen en een geringe sociale cohesie in de wijk. Er zijn afspraken dat er geen verdere uitbreiding van doelgroepvoorzieningen meer plaatsvindt en dat de huidige opvang geleidelijk ‘verdund wordt’ naar een aanvaardbaar evenwicht. Ook verbetering van bebouwing en buitenruimte speelt hierbij een belangrijke rol. Dit samen heeft grote invloed op de veiligheid en het veiligheidsgevoel. Om die reden dienen bewoners en partners nauw bij de aanpak betrokken te zijn.
- Schiemond: Geringe betrokkenheid van bewoners op hun omgeving en het aantal inbraken. Om vat te krijgen op sociale problemen is het noodzakelijk dat bewoners actiever participeren in hun omgeving, samen met partners. Focus op jongeren en het terugdringen van inbraken zijn hierbij de belangrijkste aandachtspunten.
- Lloydkwartier: Doorontwikkelen van de wijk naar een eindfase en het realiseren van verbindingen met de omgeving. Het Lloydkwartier is niet af; door de recessie is de ontwikkeling gestagneerd. Het doorontwikkelen van dit gebied is de grootste uitdaging voor de komende jaren. In de tussentijd zijn er op braakliggende terreinen bewonersinitiatieven genomen op het gebied van vergroening, ontmoeting en speelgelegenheid voor kinderen. Dit heeft ook een vliegwieleffect; meer bewoners doen hier enthousiast aan mee. Waar mogelijk wordt dit gefaciliteerd. De genoemde stagnatie zet hier en daar de leefbaarheid onder druk.
- Voor Coolhaveneiland en Schiemond is arbeidsparticipatie en toeleiding een speerpunt. Tegelijkertijd is het ook een knelpunt; het cluster Werk en Inkomen heeft onvoldoende capaciteit om hier goed op in te zetten. Op een andere manier geldt dat voor gezondheidsprogramma’s van Publieke Gezondheid & Zorg (PG&Z).
Door naar het volgende hoofdstuk
Door naar Prioriteiten en knelpunten
